ប្រែសម្រួល៖ស-សម្បត្តិ
ម៉ានីល៖ អតីតប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន លោក Rodrigo Duterte ត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងឃុំខ្លួននៅថ្ងៃអង្គារ (ថ្ងៃទី១១ ខែមីនា) នៅក្រុងម៉ានីល តាមដីកាចាប់ខ្លួនរបស់តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ ចំពោះ “សង្គ្រាមប្រឆាំងគ្រឿងញៀន” ដែលបានកំណត់អាណត្តិរបស់លោកនៅក្នុងការិយាល័យ និងបានសម្លាប់ជនជាតិហ្វីលីពីនរាប់ពាន់នាក់។

ខាងក្រោមនេះគឺជាការពិតមួយចំនួនអំពីសង្គ្រាមគ្រឿងញៀនក្នុងអំឡុងពេលប្រធានាធិបតីរបស់លោក Duterte ពីឆ្នាំ២០១៦ ដល់ឆ្នាំ២០២២៖

• ការសន្យាយុទ្ធនាការ “សម្លាប់”

ក្នុងនាមជាអភិបាលក្រុងរយៈពេលយូរនៃទីក្រុង Davao ភាគខាងត្បូងប្រទេសហ្វីលីពីន លោក Rodrigo Duterte ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា “អ្នកដាក់ទណ្ឌកម្ម” សម្រាប់គោលនយោបាយតឹងរឹងរបស់លោក។ សុន្ទរកថាពេញដោយការជេរប្រមាថ និងការគំរាមកំហែងដល់ស្លាប់ចំពោះក្រុមគ្រឿងញៀន គឺជាចំណុចពិសេសនៃយុទ្ធនាការដ៏ជោគជ័យរបស់លោកសម្រាប់តំណែងប្រធានាធិបតីក្នុងឆ្នាំ២០១៦។

ក្នុងចំណោមសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់លោកក្នុងអំឡុងពេលយុទ្ធនាការរួមមាន៖ “ភ្លេចច្បាប់ស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សចុះ។ ប្រសិនបើខ្ញុំទៅដល់វិមានប្រធានាធិបតី ខ្ញុំនឹងធ្វើដូចអ្វីដែលខ្ញុំបានធ្វើជាអភិបាលក្រុង។ ពួកឈ្មួញគ្រឿងញៀន ពួកប្លន់ និងពួកឥតបានការ ពួកឯងគួរតែចេញទៅ។ ព្រោះខ្ញុំនឹងសម្លាប់ពួកឯង។”

លោកបាននិយាយថា យុទ្ធនាការរបស់លោកនៅក្រុង Davao បានរក្សាពលរដ្ឋឱ្យមានសុវត្ថិភាពពីបទឧក្រិដ្ឋ។ លោកក៏បានបញ្ជាក់ម្តងទៀតអំពីចេតនារបស់លោកសម្រាប់ការបង្ក្រាបដោយហិង្សាចំពោះអ្នកយកព័ត៌មាន Reuters ក្នុងអំឡុងពេលយុទ្ធនាការ។

“ខ្ញុំនិយាយថា ចូរយើងសម្លាប់ឧក្រិដ្ឋជនប្រាំនាក់រាល់សប្តាហ៍ ដូច្នេះពួកគេនឹងត្រូវបានលុបបំបាត់” លោកបាននិយាយប្រាប់ Reuters។

• ការដាក់ឱ្យអនុវត្តទូទាំងប្រទេស

វាមិនបានចំណាយពេលយូរទេ សម្រាប់ការបង្ក្រាបរបស់ប៉ូលីសប្រភេទដូចគ្នានេះត្រូវបានអនុវត្តទូទាំងប្រទេស។

នៅចុងឆ្នាំ២០១៦ សង្គ្រាមប្រឆាំងគ្រឿងញៀនរបស់លោក Duterte កំពុងដំណើរការយ៉ាងល្អទូទាំងប្រទេស ហើយចំនួនសាកសពកំពុងកត់ត្រាឯកសារ។

ប៉ូលីសបានសម្លាប់មនុស្សជាង ២,០០០ នាក់ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានខែបន្ទាប់ពីលោក Duterte ត្រូវបានសប្បថចូលកាន់តំណែងនៅថ្ងៃទី៣០ ខែមិថុនា រហូតដល់ចុងឆ្នាំ។ ការស្លាប់ភាគច្រើនត្រូវបានពិពណ៌នាថាជាការបាញ់ប្រហារ។

អ្នកតាមដានសិទ្ធិមនុស្សជឿជាក់ថា ការស្លាប់ជាច្រើនត្រូវបានអនុវត្តដោយក្រុមចាំសម្លាប់មនុស្ស (vigilantes) ដែលមានការអនុញ្ញាតផ្លូវការ ហើយបាននិយាយថាចំនួនស្លាប់ពិតគឺខ្ពស់ជាងនេះច្រើន ទាំងការចោទប្រកាន់ដែលរដ្ឋាភិបាលបានបដិសេធ។

ការបង្ក្រាប និងចំនួនអ្នកស្លាប់មិនបានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រជាប្រិយភាពរបស់លោក Duterte ទេ។
ការស្ទង់មតិដែលត្រូវបានផ្សាយដោយទីភ្នាក់ងារស្រាវជ្រាវក្នុងស្ថានភាពសង្គមសេដ្ឋកិច្ច (Social Weather Stations) នៅខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៦ បានបង្ហាញថា ៧៧ ភាគរយនៃជនជាតិហ្វីលីពីនពេញចិត្តនឹងការបំពេញការងាររបស់លោក Duterte។

នៅឆ្នាំ២០១៨ បុគ្គលិក Reuters ត្រូវបានផ្តល់ពានរង្វាន់ Pulitzer សម្រាប់រឿងស៊ើបអង្កេតជាស៊េរីអំពីសង្គ្រាមគ្រឿងញៀន។

• ចំនួនចុងក្រោយ

នៅពេលលោក Duterte ចាកចេញពីការិយាល័យនៅឆ្នាំ២០២២ ចំនួនសរុបផ្លូវការនៃសង្គ្រាមគ្រឿងញៀនយ៉ាងហោចណាស់បានកើនឡើងបីដង។ ប៉ូលីសបាននិយាយថា ជនសង្ស័យចំនួន ៦,២០០ នាក់ត្រូវបានសម្លាប់ក្នុងអំឡុងពេលប្រតិបត្តិការប្រឆាំងគ្រឿងញៀន។
រដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនបានទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការនូវការស្លាប់ចំនួន ៦,២៤៨ នាក់ដោយសារយុទ្ធនាការប្រឆាំងគ្រឿងញៀន។

ប៉ុន្តែសកម្មជននិយាយថា ចំនួនពិតនៃការបង្ក្រាបគឺធំជាងនេះឆ្ងាយណាស់ ដោយមានអ្នកប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀនតាមទីក្រុង និងអ្នកក្រីក្ររាប់ពាន់នាក់ ដែលជាច្រើននាក់ត្រូវបានដាក់ក្នុង “បញ្ជីតាមដាន” ជាផ្លូវការ ត្រូវបានសម្លាប់ក្នុងកាលៈទេសៈដ៏អាថ៌កំបាំង។

លោក Duterte មិនបានស្តាយក្រោយក្នុងការការពារយុទ្ធនាការរបស់លោកទេ ហើយនិយាយថា លោកបានប្រាប់ប៉ូលីសឱ្យសម្លាប់តែក្នុងករណីការពារខ្លួនប៉ុណ្ណោះ។

ក្រុមគ្រួសាររបស់អ្នកខ្លះដែលត្រូវបានសម្លាប់ និងអ្នកតស៊ូសិទ្ធិមនុស្សបានជីកសាកសពចេញនៅពេលក្រោយ ពេលខ្លះមានការអមដំណើរដោយអ្នកកាសែត Reuters ហើយបានប្រៀបធៀបសាកសពជាមួយនឹងលិខិតមរណភាព និងរបាយការណ៍ផ្លូវការ។

ករណីរាប់សិបបានបង្ហាញពីការស្លាប់ដោយអំពើហិង្សា ដែលលិខិតមរណភាពរាយបញ្ជីមូលហេតុតាមធម្មជាតិ។ ក្នុងករណីមួយ លិខិតមរណភាពរាយបញ្ជីជំងឺរលាកសួតជាមូលហេតុនៃការស្លាប់ ទោះបីជាសាកសពដែលជីកឡើងមកវិញមានប្រហោងគ្រាប់នៅក្នុងក្បាលក៏ដោយ។

• ការស៊ើបអង្កេតរបស់តុលាការអន្តរជាតិ ICC និងដីកាចាប់ខ្លួន

នៅខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៨ ការិយាល័យព្រះរាជអាជ្ញានៃតុលាការ ICC បាននិយាយថា ពួកគេនឹងធ្វើការស៊ើបអង្កេតបឋមអំពីការស្លាប់នៅក្នុងប្រទេសហ្វីលីពីន។

មិនដល់មួយខែផង លោក Duterte បាននិយាយថា លោកនឹងដកខ្លួនចេញពីតុលាការ ICC។ ការចាកចេញមានប្រសិទ្ធភាពនៅខែមីនា ឆ្នាំ២០១៩។

ការស៊ើបអង្កេតរបស់តុលាការ ICC ត្រូវបានផ្អាកនៅឆ្នាំ២០២១ បន្ទាប់ពីប្រទេសហ្វីលីពីនអះអាងថា ខ្លួនមានប្រព័ន្ធតុលាការដែលដំណើរការល្អ ដែលអាចស៊ើបអង្កេត និងកាត់ទោសការរំលោភបំពានដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់។

ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅឆ្នាំ២០២៣ ការស៊ើបអង្កេតរបស់តុលាការ ICC ត្រូវបានធ្វើឱ្យសកម្មឡើងវិញ បន្ទាប់ពីតុលាការបាននិយាយថា ខ្លួនមិនពេញចិត្តនឹងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ហ្វីលីពីន។

រដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្ននៃប្រធានាធិបតី Ferdinand Marcos Jr ដំបូងបាននិយាយថា ខ្លួននឹងមិនសហការជាមួយតុលាការ ICC ទេ ប៉ុន្តែបាននិយាយនៅចុងឆ្នាំ២០២៤ ថា ខ្លួននឹងអនុវត្តតាមដីកាចាប់ខ្លួនណាមួយ ហើយរដ្ឋមន្ត្រីយុត្តិធម៌របស់ខ្លួនបានប្រាប់ Reuters នៅខែមករាថា រដ្ឋាភិបាលបើកចំហរដើម្បីសហការជាមួយស្ថាប័នអន្តរជាតិ៕
ប្រភព៖ Reuters/rc