ប្រែសម្រួល៖ តារា

អតីតប្រធានាធិបតី រ៉ូឌ្រីហ្គូ ឌូតឺតេ ត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅថ្ងៃអង្គារ បន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនបានថ្លែងថា ខ្លួនបានទទួលដីកាចាប់ខ្លួនពីតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ (ICC) ចំពោះការចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ។

ក្នុងពេលកាន់តំណែង លោក ឌូតឺតេ បានដឹកនាំយុទ្ធនាការប្រឆាំងគ្រឿងញៀនយ៉ាងទូលំទូលាយនិងឃោរឃៅ ដែលបានសម្លាប់មនុស្សជាង ៦.០០០ នាក់ យោងតាមទិន្នន័យប៉ូលិស ទោះបីជាអ្នកត្រួតពិនិត្យឯករាជ្យជឿថា ចំនួននៃការសម្លាប់ក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការអាចខ្ពស់ជាងនេះច្រើន។

លោក ឌូតឺតេ អាយុ ៧៩ ឆ្នាំ ត្រូវបានចាប់ខ្លួនក្នុងស្ថានភាពចលាចលនៅព្រលានយន្តហោះសំខាន់នៃរាជធានីម៉ានីល បន្ទាប់ពីត្រឡប់មកហ្វីលីពីនពីហុងកុងនៅថ្ងៃអង្គារ។

ការិយាល័យអាំងទែប៉ូលនៅម៉ានីលបានទទួល “ច្បាប់ចម្លងផ្លូវការនៃដីកាចាប់ខ្លួនពី ICC” នៅព្រឹកថ្ងៃអង្គារ យោងតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយពីការិយាល័យទំនាក់ទំនងប្រធានាធិបតី។

“នៅពេលមកដល់របស់គាត់ (ឌូតឺតេ) ព្រះរាជអាជ្ញាទូទៅបានដាក់សេចក្តីជូនដំណឹងរបស់ ICC សម្រាប់ដីកាចាប់ខ្លួនប្រឆាំងនឹងអតីតប្រធានាធិបតីពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ” សេចក្តីថ្លែងការណ៍បានបញ្ជាក់ ដោយបន្ថែមថា លោក ឌូតឺតេ បច្ចុប្បន្នស្ថិតក្រោមការឃុំខ្លួនរបស់អាជ្ញាធរ។

លោក ឌូតឺតេ បានសួរពីមូលដ្ឋាននៃដីកាចាប់ខ្លួន។

“តើច្បាប់អ្វី និងតើខ្ញុំបានប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋអ្វី?” លោកបាននិយាយក្នុងវីដេអូដែលបានផ្សព្វផ្សាយតាមអនឡាញដោយកូនស្រីរបស់លោក វេរ៉ូនីកា “គីធី” ឌូតឺតេ។

CNN បានទាក់ទងអាំងទែប៉ូល និង ICC ដើម្បីសុំការអធិប្បាយ។

ដែលត្រូវបានហៅថា “ត្រាំប្រចាំអាស៊ី” ដោយអ្នកអត្ថាធិប្បាយមួយចំនួន ដោយសារតែរចនាបថនៃភាពជាអ្នកដឹកនាំដែលមិនប្រក្រតី និងសម្តីដែលបំផ្ទុះកំហឹង លោក ឌូតឺតេ បានឡើងកាន់អំណាចក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ ដោយសន្យាធ្វើសង្គ្រាមប្រឆាំងគ្រឿងញៀន និងអ្នកជួញដូរគ្រឿងញៀននៅក្នុងប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍នេះ។

យុទ្ធនាការបង្ក្រាបយ៉ាងឃោរឃៅបន្ទាប់មកបានសម្លាប់មនុស្សរាប់ពាន់នាក់ — ជនរងគ្រោះជាច្រើននាក់ជាបុរសវ័យក្មេងមកពីតំបន់ខ្ទមក្រីក្រ ត្រូវបានបាញ់ដោយប៉ូលិស និងក្រុមមនុស្សកាំភ្លើងព្រៃផ្សេងទៀត ជាផ្នែកនៃយុទ្ធនាការដើម្បីគោលដៅអ្នកលក់គ្រឿងញៀន។

ការបង្ហូរឈាមបានជំរុញឱ្យមានការស៊ើបអង្កេតដោយ ICC និងការស៊ើបអង្កេតរបស់សភាតំណាងរាស្ត្ររយៈពេលច្រើនខែ ក៏ដូចជាការស៊ើបអង្កេតដាច់ដោយឡែករបស់ព្រឹទ្ធសភាដែលដឹកនាំដោយសាច់ញាតិរបស់ប្រធានាធិបតីបច្ចុប្បន្ន។

លោក ឌូតឺតេ បានដកហ្វីលីពីនចេញពី ICC ប៉ុន្តែក្រោមយន្តការដកខ្លួនរបស់ ICC តុលាការរក្សាយុត្តាធិការលើបទឧក្រិដ្ឋដែលបានប្រព្រឹត្តក្នុងអំឡុងពេលជាសមាជិករបស់រដ្ឋមួយ — ក្នុងករណីនេះ រវាងឆ្នាំ ២០១៦ និង ២០១៩ នៅពេលដែលការដកខ្លួនរបស់ហ្វីលីពីនបានចូលជាផ្លូវការ។

ក្នុងពេលជាមួយគ្នា រដ្ឋាភិបាលប្រធានាធិបតី ហ្វឺឌីណាន ម៉ាកូស ជូញ្ញើ ដែលត្រូវបានជ្រើសតាំងក្នុងឆ្នាំ ២០២២ បានបង្ហាញថា លោក ឌូតឺតេ អាចត្រូវបានប្រគល់ឱ្យតុលាការ ដូចដែល Reuters បានរាយការណ៍។

“សមត្ថកិច្ចអនុវត្តច្បាប់របស់យើងត្រៀមខ្លួនរួចរាល់ក្នុងការអនុវត្តតាមអ្វីដែលច្បាប់ចែង ប្រសិនបើដីកាចាប់ខ្លួនត្រូវតែដាក់ដោយសារការស្នើសុំពីអាំងទែប៉ូល” អនុរដ្ឋលេខាធិការទំនាក់ទំនងប្រធានាធិបតី ក្លែរ ខាស្ត្រូ បានប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានកាលពីថ្ងៃចន្ទ ដូចដែល Reuters បានរាយការណ៍។

នៅព្រឹត្តិការណ៍នៅថ្ងៃអាទិត្យនៅហុងកុង លោក ឌូតឺតេ បានវាយប្រហារ ICC ក្នុងចំណោមការលេចឮដំណឹងថា ស្ថាប័នសកលនឹងចេញដីកាចាប់ខ្លួនលោក ទាក់ទងនឹងតួនាទីរបស់លោកក្នុងការបង្ក្រាបគ្រឿងញៀន។

“ពីព័ត៌មានផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំមានដីកា…ពី ICC ឬអ្វីមួយ” លោក ឌូតឺតេ បានប្រាប់អ្នកគាំទ្ររបស់លោកនៅហុងកុង។

“តើខ្ញុំបានធ្វើអ្វីខុស? ខ្ញុំបានធ្វើគ្រប់យ៉ាងដែលខ្ញុំអាចធ្វើបានក្នុងសម័យរបស់ខ្ញុំ ដូច្នេះមានភាពស្ងាត់ស្ងៀម និងសន្តិភាពបន្តិចបន្តួចសម្រាប់ជីវិតរបស់ជនជាតិហ្វីលីពីន។”

ឆ្លើយតបទៅនឹងរបាយការណ៍ដែលថាអតីតប្រធានាធិបតីកំពុងត្រូវបានឃុំខ្លួន អតីតអ្នកនាំពាក្យរបស់លោក ហែរី រ៉ូគី បាននិយាយថា៖ “ដីកាចាប់ខ្លួនគ្មានមូលដ្ឋានទេ ព្រោះវាត្រូវបានចេញនៅពេលដែលយើងលែងជាសមាជិក ICC ហើយ”។

“អ្វីដែលកំពុងកើតឡើងឥឡូវនេះគឺជាការឃុំខ្លួនខុសច្បាប់” លោក រ៉ូគី បាននិយាយក្នុងការផ្សាយផ្ទាល់លើ Facebook។ “យើងមិនទាន់បានឃើញដីកាចាប់ខ្លួនពីប៉ូលិស ឬអាំងទែប៉ូលទេ។”

ប៉ុន្តែក្រុមសិទ្ធិមនុស្សបានស្វាគមន៍ការឃុំខ្លួនលោក ឌូតឺតេ និងអំពាវនាវឱ្យហ្វីលីពីនប្រគល់អតីតប្រធានាធិបតីទៅ ICC។

ការឃុំខ្លួនលោក ឌូតឺតេ “គឺជាជំហានសំខាន់សម្រាប់គណនេយ្យភាពនៅហ្វីលីពីន” លោកស្រី ប្រាយអូនី ឡូ អនុប្រធានប្រចាំអាស៊ីនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សបាននិយាយ។ “ការចាប់ខ្លួនរបស់លោកអាចនាំជនរងគ្រោះនិងក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេកាន់តែខិតជិតយុត្តិធម៌ និងផ្ញើសារច្បាស់លាស់ថា គ្មាននរណាម្នាក់នៅលើសច្បាប់ឡើយ។”

• សង្គ្រាមប្រឆាំងគ្រឿងញៀន

មុនពេលក្លាយជាប្រធានាធិបតី លោក ឌូតឺតេ បានរៀបចំមូលដ្ឋានគ្រឹះសម្រាប់សង្គ្រាមប្រឆាំងគ្រឿងញៀនឈាមជូរចត់របស់លោក ដែលបានដាក់ប៉ូលិសដែលមាននិទណ្ឌភាពប្រឆាំងនឹងអ្នកប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន អ្នកលក់ខ្នាតតូច និងមេខ្លោង។

ក្នុងនាមជាអភិបាលក្រុងដាវ៉ាអូ ជាមហានគរមួយមានប្រជាជន ១,៥ លាននាក់នៅលើកោះមីនដាណាវភាគខាងត្បូង លោក ឌូតឺតេ បានកសាងកេរ្តិ៍ឈ្មោះជាតិអស់រយៈពេលជាងពីរទសវត្សរ៍ដោយសារវិធីសាស្ត្ររបស់លោកដែលមិនមែលែងសម្រាប់ដោះស្រាយបទឧក្រិដ្ឋ។

លោកបានគាំទ្រវិធីសាស្ត្រដ៏តឹងរឹងចំពោះឧក្រិដ្ឋជន និងអះអាងថាបានកាត់បន្ថយយ៉ាងខ្លាំងនូវអត្រាឧក្រិដ្ឋកម្មហិង្សាដែលធ្លាប់ខ្ពស់នៃក្រុងដាវ៉ាអូ។ ប៉ុន្តែរួមជាមួយកេរ្តិ៍ឈ្មោះនេះ គឺមានការចោទប្រកាន់ថាលោកមានទំនាក់ទំនងជាមួយការសម្លាប់ក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការដោយក្រុមយាមល្បាតដែលសម្របសម្រួលយ៉ាងល្អ។

ក្នុងសុន្ទរកថាឃោសនាចុងក្រោយរបស់លោកមុនការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០១៦ លោកបានប្រាប់ហ្វូងមនុស្សឱ្យ “ភ្លេចច្បាប់សិទ្ធិមនុស្ស។”

“ប្រសិនបើខ្ញុំទៅដល់វិមានប្រធានាធិបតី ខ្ញុំនឹងធ្វើដូចអ្វីដែលខ្ញុំបានធ្វើក្នុងនាមជាអភិបាលក្រុង។ ពួកអ្នកជំរុញគ្រឿងញៀន ពួកឆក់ប្លន់ និងពួកមិនធ្វើអ្វីទាំងអស់ ល្អបំផុតគួរតែចេញទៅ។ ពីព្រោះក្នុងនាមជាអភិបាលក្រុង ខ្ញុំនឹងសម្លាប់ពួកឯង” លោក ឌូតឺតេ បាននិយាយ។

ក្នុងនាមជាប្រធានាធិបតី លោក ឌូតឺតេ បានទទួលយករចនាបថនិយាយដដែលដែលលោកបានបង្ហាញនៅលើយុទ្ធនាការឃោសនា។ បន្ទាប់ពីឡើងកាន់តំណែងភ្លាម លោកបានហៅប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិកនាពេលនោះ បារ៉ាក់ អូបាម៉ា ថាជា “កូនរបស់ឆ្កែញី” — ទោះបីជាបានសុំទោសនៅពេលក្រោយ និងនិយាយថាលោកកំពុងសំដៅទៅលើអ្នកសារព័ត៌មានម្នាក់។

ទោះបីជាមានសុខភាពទ្រុឌទ្រោម និងការគំរាមកំហែងនៃដីកាចាប់ខ្លួនរបស់ ICC លោក ឌូតឺតេ នៅខែតុលា បានចុះឈ្មោះឈរឆ្នោតជាអភិបាលក្រុងកំណើតរបស់លោកនៅភាគខាងត្បូង។ ជំហាននេះត្រូវបានគេយល់ឃើញយ៉ាងទូលំទូលាយថាជាការព្យាយាមពង្រឹងរាជវង្សនយោបាយដែលរងផលប៉ះពាល់ពីអាស្រូវរបស់លោក ក្នុងចំណោមការប្រកបាក់ដ៏ជូរចត់រវាងកូនស្រីរបស់លោក អនុប្រធានាធិបតី សារ៉ា ឌូតឺតេ និងលោក ម៉ាកូស ជូញ្ញើ។

នេះគឺជារឿងកំពុងអភិវឌ្ឍ ហើយនឹងបន្ថែមបច្ចុប្បន្នភាព។ Isaac Yee និងអ្នករាយការណ៍ Jinky Jorgio របស់ CNN បានរួមចំណែកក្នុងការរាយការណ៍៕

ប្រភព៖ CNN